Soms brengt een DNA-test je dichter bij het verleden dan je ooit had verwacht. Wat begon als een simpele nieuwsgierigheid naar mijn afkomst, groeide uit tot een onverwachte reis door de geschiedenis — eentje die me niet alleen iets vertelde over mijn genen, maar ook over de eeuwenoude verbinding tussen mijn familie en Scandinavië.
Vandaag, na iets meer dan zeven weken wachten, kreeg ik eindelijk de resultaten van mijn DNA-test bij MyHeritage binnen. Zoals zovelen was ik benieuwd wat er in die genetische puzzel verborgen zat — waar mijn voorouders vandaan kwamen, en of er nog verrassingen tussen zouden zitten.
En die waren er. Volgens MyHeritage is zo’n 7% van mijn DNA, waarvan 6% Deens, het meest verwant aan mensen uit Scandinavië. Natuurlijk gaat het hier om etniciteitsschattingen — geen exacte percentages van afkomst — maar het is toch een intrigerende aanwijzing. Dat zette me aan het denken. Want hoe komt iemand met grotendeels Nederlandse wortels, maar met één familietak uit Harderwijk, aan Scandinavisch DNA?
Eigenlijk was er altijd al een kleine hint geweest: mijn oma droeg de achternaam Olofsen — een naam die duidelijk Scandinavisch klinkt en teruggaat op de voornaam Olof (of Olaf). Misschien was dat toeval, maar ineens leek het niet meer zo vergezocht dat er ergens in de familiegeschiedenis een noordelijke verbinding zat.
Die gedachte bracht me terug naar iets wat ik al wist: de eeuwenoude band tussen Harderwijk en Scandinavië. Harderwijk had in de middeleeuwen immers een eigen vitte in Schonen — en dat gegeven kreeg ineens een heel andere betekenis.
Harderwijk en de Deense koning
In de middeleeuwen was Harderwijk een belangrijke handelsstad aan de Zuiderzee. In 1302 kreeg de stad van de Deense koning toestemming om een vitte te stichten op Schonen — een gebied dat destijds tot Denemarken behoorde, maar tegenwoordig in Zuid-Zweden ligt en wellicht beter bekend staat onder de Zweedse naam Skåne.
Zo’n vitte was niet zomaar een handelspost. Het was een kleine nederzetting waar handelaars uit de Zuiderzeesteden zich vestigden tijdens de drukke haringmarkten langs de Deense kust. Binnen de vitte golden eigen regels en zelfs een vorm van zelfbestuur, geleid door zogeheten voogden. Het waren dus echte miniatuurstadjes op vreemd grondgebied — plekken waar de werelden van Scandinavië en de Lage Landen elkaar letterlijk ontmoetten.
Harderwijk was niet de enige stad met zo’n privilege: ook Kampen, Elburg, Deventer en andere Hanzesteden hadden er hun eigen vitten. Maar het idee dat juist Harderwijk — de stad waar een deel van mijn familie vandaan komt — daar een actieve rol in speelde, maakt die geschiedenis ineens persoonlijker dan ooit.
Van handelsroutes naar bloedlijnen
Als we ons even voorstellen hoe het er destijds aan toe ging: Harderwijkse kooplieden voeren over de Zuiderzee, via de Waddenzee en de Sont naar de Oostzee. Ze verbleven soms maandenlang in Schonen, waar ze handel dreven in vis, graan en zout. Sommigen bleven hangen, trouwden lokaal, of keerden juist terug naar huis met meer dan alleen handelswaar aan boord.
Het is natuurlijk onmogelijk om precies te zeggen of dat kleine stukje Scandinavisch DNA — of die achternaam Olofsen van mijn oma — uit die periode stamt. Genetische sporen reizen over eeuwen en generaties. Maar de gedachte dat de verbinding tussen Harderwijk en Scandinavië al in de 13e en 14e eeuw bestond, maakt het extra boeiend om die overeenkomsten nu terug te zien.
Een tastbare verbinding
Wat voor mij begon als een persoonlijke zoektocht naar afkomst, groeide uit tot een herontdekking van de geschiedenis van mijn familie. Mijn DNA-uitslag voelt ineens minder abstract: het past in een eeuwenoud patroon van contact, handel en uitwisseling tussen Harderwijk en Scandinavië.
Misschien is het toeval. Misschien ook niet. Maar het idee dat mijn genen — en misschien zelfs een stukje van mijn familiegeschiedenis via mijn oma’s naam — nog een zweem meedragen van die oude handelsroutes, van Harderwijkse kooplieden die ooit hun geluk beproefden op Deense kusten, geeft de geschiedenis een onverwacht persoonlijke dimensie.
Geschiedenis in je genen
Soms is geschiedenis iets wat je leest in boeken of ziet in musea. Maar af en toe vind je het in jezelf terug — in een naam, een getal, een stukje DNA dat de echo draagt van verre reizen en oude ontmoetingen. Voor mij maakt dat die 7% ineens veel meer dan alleen een cijfer: het is een herinnering aan hoe klein de wereld toen al was, en hoe dichtbij het verleden eigenlijk nog kan voelen.